INCT REALIZA KONFERÊNSIA NASIONÁL KONA-BA REZULTADU INVESTIGASAUN SIENTÍFIKA IHA ÁREA SAÚDE

Díli, 8 Marsu 2024 – Institutu Nasional Siênsia no Teknolojia (INCT) realiza Konferênsia Sientífika ho Títulu “Prevalence of Undiagnosed Hypertension and Associated Factors Among People Over 18 Years Old Living in Rural Sucos 3 Municipalities in Timor-Leste” iha salaun INCT, Balide.

Iha intervensaun, Prezidentente Konsellu ezekutivu INCT. Dr. José Cornélio Guterres informa objetivu hosi sorumutu ohin atu realiza Konferênsia Nasionál kona-ba tópiku investigasaun sientífika ida ne’ebé ita nia investigador sira realiza iha tinan kotuk, ho nune’e atu disemina ba públiku kona-ba rezultadu hosi investigasaun refere inklui rezultadu investigasaun sientífika sira seluk ne’ebé ita sei distribui no disemina BA iha munispiu, inklui iha Díli.

Prezidente Ezekutivu ne’e mos hatutan, Institutu nia misaun atu promove siênsia, teknolojia no inovasaun iha Timor-Leste, liu-hosi investigasaun puru no aplikada sira. Investigasaun sientífika sira ne’e hotu sei hala’o tuir liña tematika lima (5) ne’ebé define tiha ona hanesan teknolojia, inovasaun, infraestrutura no industria, dezenvolvimentu de siênsia sosiais no umanas, saude no bem-estar, ekonomia, komersiu, industria no turizmu no ikus liu, meiu ambiente, biodiversidade no alterasaun klimátika. Prezidente mos salienta liu tan katak, alein misaun INCT nian halo promosaun ba investigasaun sientífika, Institutu mos iha papel ida hodi halo diseminasaun ba rezultadu investigasaun sientífika sira ne’e ba Governu, Parlamentu Nasional, Autoridades Munisipais, Akademiku hodi sai referênsia hodi formula sira nia polítika públika sira.

Nia mos observa katak durante ne’e iha ona rezultadu estudu barak, tantu iha nível nasionál no internasional, maibe seidauk iha polítika ida di’ak hodi halo diseminasaun. Dezafiu seluk hosi ne’e mos falta leitura ba estudu sira ne’e. Prezidente mos apela katak peskiza tenke sai referênsia ba komunidade akademika sira, nune’e ezije tenke iha revizaun literatura, no nia aviza katak, proposta ba investigasaun sientífika tinan ida ne’e tenke iha revizaun literatura.

Reprezentante Sua Excia. Ministru Ensinu Superior, Siênsia no Kultura (MESSK), Diretora Jerál Ensinu Superior, Dra. Maria Filomena Lay iha nia diskursu hodi halo abertura ba Konferênsia Nasionál ne’e agradese ba konvite iha serimónia ida ne’e no informa saúde ne’e pilar fundamentál  ida ba dezenvolvimentu iha nasaun ida nian, iha nasaun ein dezenvolvimentu hanesan Timor-Leste, saúde konsidera importante tebes. Kestaun Saúde laos de’it auzensia moras, maibe estadu kompletu ba bem-estar, fiziku, mentál no sosiál. Saúde iha relasaun direta ho produtividade, kualidade vida no progresu ba sosiedade ida. Realizasaun peskiza iha área saúde ne’e importante tebes hodi komprende solusaun aprezentada ba ita nia populasaun. Nia fiar, informasaun hosi rezultadu estudu ne’e esensiál hodi orienta ita nia polítika públika hodi asegura orientasaun efikas no efisiente. Iha sorin seluk, realizasaun peskiza sientífika ne’e demostra importansia kolaborasaun entre Instituisoens Ensinu Superior, liu-hosi Investigador sira no Governu hodi buka solusaun ba dezafiu sira ne’ebé ita nia populasaun hasoru.

Iha enseramentu, I Vise-Prezidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Valentim Ximenes hato’o nia sinseru agradesimentu ba parseiru ne’ebé mai divulga fila-fali rezultadu investigasaun sientífika nian. Vise Asuntu Investigasaun ne’e realsa tan katak oras ne’e daudaun Institutu nia nia parseiru ida mak dr. Marcelo no iha INCT ita kontinua fó projetu peskiza ba ita nia investigador sira hodi halo peskiza ho forma rutina, maibé tenke tuir prosedimentu INCT nian. Ita mos konsidera dr. Florindo hanesan parseiru ba jestor saúde iha nível polítiku atu hodi enkaixa rezultadu investigasaun sientífika saúde nian iha planu estrátejiku sira. Nia mos apela ba parseiru sira atu disponibiliza sira nia rezultadu peskiza iha área saúde mai INCT hodi promove. Iha biban ne’e mos, solisita atu halo akordu ida ho World Health Organization (WHO) hodi fó apoiu finanseiru mai INCT hodi tulun ita nia espesialista sira iha área saúde hodi halo investigasaun aprofundada no intensivu liu.

Konferênsia Nasionál ne’e hetan partisipasaun hosi II Vise-Prezidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Augusto da Conceição Soares, Sekretária Ezekutiva INCT, Dra. Maria Elsa Diogo Correia, Diretora Ezekutivu ANAAA, Dr. Nilton Paiva, reprezentante Menzies, WHO, funsionariu hosi MESSK no tékniku hosi INCT.