Istoria INCT

Iha tinan fiskal 2011, V Governo Konstitusional Timor-Leste lidera hosi Sua Excelência Primeiro Ministro, Senhor Kayrala Xanana Gusmão hatúr Plano Estratejiku Dezenvolvimento Nacional nebe hanaran PEDN 2011-2030 nudar mata-dalan holistiku ba dezenvolvimento ekonomiku no infraestruturas iha Timor-Leste inklui estratejia hasa’e kualidade rekursus umanu hodi kontribui ba prosesu dezenvolvimento.

Inspira hosi PEDN 2011-2030 nudar konseito holistiku ida nebe aposta mos komitmentu estado atu hadia kualidade rekrsus umanu nebe alinha ho Konstitituisaun RDTL artigo 59 ponto (4) nebe deskreve katak “Estado tenki garante ba sidadaun hot-hotu, tuir sira nia kapasidade, atu bele hetan eskola boot kona-ba investigasaun sientifika no hamoris/haburas arte”. Bazeia ba mandato konstitucional refere, Ministerio Edukasaun Timor-Leste tau ba konsiderasaun seriu katak siensia, teknologia no inovasaun mak sai nudar elementos saví no komponentes importante nebe determina sustentabilidade dezenvolvimento nasaun.

Iha kontextu ida ne’e, Ministerio Edukasaun serviço hamutuk sientista Timor oan sira hosi varias instituisoens superiores sira lidera hosi Doutor Afonso de Almeida hosi Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) hodi prepara konseito ba estabelesimento instituto nacional ida hodi dezenvolve siensia no teknologia iha Timor-Leste.

No fim, iha dia 3 de Setember 2014, konselhu Ministro V Governo Constituçional Timor-Leste approva estabelesimentu Instituto Nacional Siênsia no Teknologia (INCT) ho Decreto Lei No. 23/2014. INCT hamrík nudar instituto publik hanesan estipula iha Decreto Lei ho nia legalidade no karakteristiku autónomu administrativa, finanseira no patrimonio inklui prezerva direito intelektual no editorial tuir lei ho komitmentu laiha violasaun ba prosedimentu legais nebe existe iha nasaun ne’e.

Iha inisiu estabelesimentu, Instituto Nasional Siênsia Teknologia (INCT) nia atividades operasionais sira superviziona diretamente hosi Gabinete Vice-Ministro Edukasaun liuhosi Diresaun Jeral Ensino Superior. Ministerio Edukasaun temporariamente nomeia Secretaria Executiva ida hodi hala’o serviços operasionais hanesan; desimina informasaun sobre papel INCT no halo jestasaun ba peskizas sira iha supervizaun Gabinete Vice-Ministro, Ministerio Edukasaun.

Hafoin iha mandato VIII Governo Constitucional iha 2018 nebe separa kompetensia edukasaun ba Ministerio Edukasaun, Juventude no Desporto (MEJD) no Ministerio Ensino Superior, mak INCT automatikamente tutela ba Ministerio Ensino Superior, Siênsia no Kultura (MESSK) tuir natureza intituisaun ne’e rasik. Iha Maio 2019, MESSK propoin profile foun INCT ba Konselho Ministro tuir Decreto Lei No. 23/2014 nebe kompostu hosi Koselho Jeral, Konselho Sientífiku, Konselho Fiskal no Kosenho Exekutivu. Perfil no organograma foun INCT nian aprova liu hosi reuniaun Koselho Ministro VIII Governo Constitusional.

Konselho Ministro nomeia Dr. José Cornélio Guterres, Ph.D no Doutor Afonso de Almeida, Ph.D  nudar Presidente no Vice-Presidente Konselho Ezekutivu INCT no propoin Dra. Maria Elsa Diogo Correia nudar Sekretaria Ezedkutiva foun. Tuir Decreto Lei No. 23/2014, 3 de Setembro, Konselho Ezekutivu responsavel ba peskizas nasional inklui atividades operasional INCT nian nudar instituto publiku.