MINISTRU ENSINU SUPERIOR SIÊNSIA NO KULTURA HALO ABERTURA BA SEMINÁRIU APREZENTASAUN PRELIMINAR REZULTADU PESKIZA SIENTÍFIKA INCT 2023

Díli, 25 Setembru 2022 – Sua Excia. Ministru Ensinu Superior, Siênsia no Kultura (MESSK), Dr. José Honório da Costa Perreira Jerónimo, segunda-feira ne’e, halo abertura ba semináriu preliminariu rezultadu peskiza sientífika sanulu resin ida (11) ne’ebé realiza hosi Institutu Nasional Siênsia no Teknolojia (INCT, sigla iha português), iha salaun Ian Martin, Infordepe – Balide.

Objetivu hosi seminariu preliminariu ne’e atu investigador sira aprezenta rezultadu peskiza provizoriu hodi hetan rekomendasaun, sujestaun hosi avaliador/a no partisipante sira atu mellora sira nia relatóriu antes aprezentasaun no submisaun final iha fulan Novembru.

Iha intervensaun, Prezidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. José Cornélio Guterres informa katak antes ne’e INCT simu proposta peskiza hamutuk haat nulu (40) iha faze anunsiu publiku no iha faze selesaun, konsege hetan projetu peskiza sanulu resin ualu (18) no ikus liu, iha projetu estudu sanulu resin rua (12) mak aprovadu iha faze aprezentasaun/oral. Prezidente Ezekutivu mos realsa tan katak rezultadu peskiza ne’e sei disemina ba publiku liu-hosi seminar, tau iha stand banner iha atividade sientífiku sira, disemina ba autoridade munisipal sira, komunidade akademiku, liña ministeriál hodi sai nu’udar referênsia hodi formula polítika públika sira.

Atu termina, nia mos apela katak, INCT mos sei halo estudu avaliasaun ida kona-ba impaktu hosi peskiza sientífiku ne’ebé durante ne’e Institutu distribui ona ba Governu hodi hare hira ona mak sira utiliza.

Iha fatin ne’ebé hanesan, Sua Excia. Ministru Ensinu Superior Siênsia no Kultura (MESSK), Dr. José Honório da Costa Perreira Jerónimo konsidera seminariu preliminariu ne’e importante tebes no papel INCT ne’e atu halo promosaun ba peskiza no ita iha Doutoradu Timor Oan barak ne’ebé halo investigasaun iha área oin-oin hodi kontribui ba dezenvolvimentu iha ita nia rai. Tuir nia, importante tebes Governu utiliza peskiza sira ne’e no solisita atu Governu atual tau matan ba INCT, liu-liu koloka orsamentu boot iha área peskiza, prepara fatin ne’ebé adekuadu ba Instituisaun atu iha futuru bele kontribui ba dezenvolvimentu nasional.

Entretantu, aprezentasaun dahuluk iha seminariu ne’e mak kompostu hosi peskizador Dr. Samuel de Sousa Freitas ho nia ekipa kona-ba “A Gestão de Residuos Urbanos (Lixo) e Desenvolvimento de Modelos de Resciclagem em Díli: Principais Desafios e Soluções” ne’ebé avalia hosi Dr. Domingos Pinto no Dr. Crispin Fernandes. Aprezentasaun segundu mak hosi peskizadora Dra. Dirce Maria Soares Araújo ho nia ekipa kona-ba “Estudo de Produção de Biscoito Nutritivo Utilizano o Produto Local de Timor-Leste como Farinha de Amendoim, Farinha de Milho e Farinha de Soja” ho avaliador mak hanesan Dra. Maria Paulina no Dr. Lourenço Camanhas.

Ba sesaun dahuluk ne’e modera hosi Komisaria Étika INCT, Sra. Jacinta dos Santos Guterres. Atividade aprezentasaun ne’e sei realiza durante loron tolu (3), hahú hosi segunda-feira, 25 to’o quarta-feira, 27 fulan Setembru.

Iha observsaun nota katak maioria partisipante kongratula INCT ne’ebé finansia ona projetu estudu hirak ne’e no fó apresiasaun boot ba rezultadu peskiza hosi investigador/a sira tanba estudu sira ne’e relvante tebes ho ita nia situasaun atual ne’ebé ita hasoru, liu-liu kona-ba problema lixu no mal nutrisaun iha Timor-Leste. 

Partisipa iha serimonia ne’e I no II Vise-Prezidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Valentim Ximenes no Dr. Augusto da Conceição Soares, Prezidente INFORDEPE, Sekretaria Ezekutiva INCT, Dra. Maria Elsa Diogo Correia, Diretor Nasional INCT, Reprezentante Liña Ministeriál, Reprezentante Ensinu Superior Públiku no Privada, Xefe Departamentu sira, Investigador/a sira, Avaliador/a sira, Estudante, Tékniku no funsionariu INCT.