INCT REALIZA ENKONTRU KONSELLU SIENTÍFIKU BA DA-UALU

Díli, 24 Marsu 2023 – Institutu Nasionál Siênsia no Teknolojia (INCT, sigla iha Português) realiza enkontru Konsellu Sientífiku ba Da-ualu ho objetivu hodi Aprezenta liñas prioritárias peskiza sientífika tinan fiskal 2023, Aprezenta relatório konaba servisu INCT nian durante tinan 4 no Informa mos ba konsellu sientífiku konaba mandatu servisu Presidente Konsellu Ezekutivu INCT nian. Enkontru ne’e prezide hosi Prezidente Konsellu Sientífiku, Dra. Ana Isabel de Fatíma Sousa Soares, iha sala reuniaun INCT, Balide.

I Vise Presidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Valentim Ximenes hateten liñas prioritárias peskiza sientífika tinan fiskal 2023 ho objetivu atu dezenvolve no estimula peskiza sientífika iha Timor-Leste ho total 5 área temátika, 10 liñas peskiza no 25 estudo proposta peskiza hodi defini ba prioridade dezenvolvimento Timor-Leste nian. Komitmentu husi proposta investigasaun sientífiku iha tinan 2023, ita koloka tuir iha area sira hanesan; Teknolojia no dezenvolvimentu infraestrutura; Dezenvolvimentu umanu no inkluzaun sosial; Jestaun Saude; Ekonomia, Agrikultura, Turismo no Industria; no Protesaun Meiu Ambiente no Biodiversidade.

II Vise Presidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Augusto Soares iha nia aprezentasaun konaba ba relatoriu tinan 4 INCT nian, nia hateten iha tinan 2019 no 2020 faze ida ne’ebe sei iha preparasaun, katak INCT seidauk goza lolos nia plan autonomia ba finanseira administrativa no patrimonial, maibe iha momentu ne’eba INCT sei tama iha unidade ida, iha Ministerio Ensino Superior, Siénsia no Kultura (MESKK) nia okos. Iha tinan 2019 INCT iha programa prioridade ha’at maka hanesan; a) Kompleta orgaun governasaun INCT, b) Promove investigasaun sientífika, c) Inventariu rejistu produsaun sientífika násional no d) atividades hodi partisipa iha eventu Internasional no Nasional. Ne’ebe iha prioridade hirak ne’e maka halo iha tinan 2019 ho provolta osan hamutuk ho total $358,865 nebe’e mak alokado iha 2019 no nia ezekutadu hamutuk 86.37%. Iha tinan 2020 INCT iha programa prioridade tolu maka hanesan; a) Konsolidasaun, ba sistema nasional siénsia no teknolojia Timor-Leste, b) Peskiza, dezenvolvimentu inovasaun iha área estratéjika, no c) Kriasaun kuadrus legais INCT. Ne’ebe iha tinan 2020 provolta osan hamutuk ho total $289,164 no nia ezekutadu hamutuk 80.91%. Iha tinan 2021 INCT laos prioridade programa ona maibe ita iha programa rasik maka hanesan Programa Governasaun no Jestaun Institusional ho nia subprograma Jestaun Finanseira no atividades administrasaun lojístika, Pragama ida seluk maka Programa Ensino Superior ho nia subprograma Instituto Nasional Siénsia e Teknolojia no atividade inventáriu rejistu produsaun sientífika násional no atividade Estudu investigasaun analiza siénsia aplikada. Ne’ebe iha tinan 2021 provolta osan hamutuk ho total $573,591 no nia ezekutadu hamutuk 89.70%. Iha tinan 2022 iha mudansa oitoan programa INCT fahe ba rua maka hanesan; a) Programa Governasaun no Jestaun Institusional ho nia subprograma Jestaun Institusional, Boa Governasaun no Parseiras, b) Programa edukasaun no formasaun ho nia subprograma siénsia no teknolojia. Ne’ebe iha tinan 2022 provolta osan hamutuk ho total $490,824 no nia ezekutadu hamutuk 95.98%.

Presidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. José Cornélio Guterres informa ba konsellu sientífiku katak ita hotu hatene mandatu Presidente Konsellu Ezekutivu ne’e hahu iha 2019 to’o 2023. Aproveita iha tempo ne’e atu hateten katak durante ne’e ita servisu hamutuk kuaze tinan 4 nia laran iha orgaun Konsellu Jeral, Konsellu Sientífiku, Konsellu Ezekutivu no Konsellu Fiskal ida-idak halo nia servisu iha sistema ida, ita sempre interdependensia hodi halo servisu ba INCT. Ne’ebe tuir lei mandatu Presidente Konsellu Ezekutivu nian sei remata iha tinan 2023, maibe husi kompetensia Presidente Konsellu Ezekutivu bele re-eleitu ou bele mos la re-eleitu komforme Konsellu Jeral mak deside, maibe tuir kompetensia sei haruka proposta ho lista naran nain tolu kandidatu tenki mai husi Konsellu Sientífiku ne’e rasik inklui mos Presidente Konsellu Ezekutivu karik nia kandidatu nia an. Tuir kriteiru tenki doutoradu tinan 5, tenki iha mos publikasoens autor ou pro-autor no ida fali labele asume kargu prinsipal iha fatin servisu seluk.

Enkontru Konsellu Sientífiku ne’e partisipa maximu husi Presidente Konsellu Sientífiku, Dra. Ana Isabel Soares, Presidente Konsellu Ezekutivu, Dr. José Cornélio Guterres, no Membru Konsellu Sientifiku, Dr. Augusto da Conceição Soares, Dr. Valentim Ximenes, Dra. Carla A. J. da Costa, Dr. Estanislau de Sousa Saldanha, Dr. Benjamim de Araújo e Corte-Real, Dr. João Soares Martins, no Dr. Leonel da Costa Xavier.