INCT HO SEANNET HALO PESKIZA KONABA “THE ROLE OF NEIGHBORHOODS IN THE CITY’S ENVIRONMENTAL SUSTAINABILITY”

Díli, 30 Janeiru 2023 – Prezidenti Konsellu Ezekutivu Institutu Nasional Siênsia no Teknologia (INCT, sigla iha Português) hanesan mos peskizador, Dr. José Cornélio Guterres ho II Vise Presidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Augusto Soares hamutuk ho Peskizadora Dra. Hendriketa da Silva halo peskiza iha aldeia moris foun no aldeia fomentu I Comoro konaba “The Role of Neighborhoods in the City’s Environmental Sustainability”.

Objetivu husi peskiza ne’e hakarak atu hatene fator saida maka komunidade sira hakarak hela iha mota ninin maski sira hatene hela iha mota ninin ne’e risku bot wainhira hasoru tempu inundasaun hanesan udan bot mota tun no sempre rezulta akontesimentu oin-oin ba ita nia moris.

Presidente Konsellu Ezekutivu INCT, Dr. Jose Cornelio Guterres iha nia intervensaun hateten, INCT hanesan orgaun ida ne’ebe maka tutela iha Ministeiru Ensinu Superior, Siensia no Kultura (MESSK) hodi hare konaba peskiza, atu hateten katak peskiza ne’ebe INCT halo hamutuk ho peskizador sira ho objetivu atu bele fo rekomenda ba ita nia Nai Ulun sira ho ministerio ne’ebe relevante para bele fo polítika ne’ebe diak para dezenvolve iha aldeia moris foun no aldeia fomento I no bele mos implementa iha aldeia seluk. Entaun tinan ida ne’e INCT halao parseiru ho Associate Professor Southeast, Asia Neighborhood Network (SEANNET) ne’eba fo projetu ida atu hare konaba inundasaun ou ambiente iha populasaun sira ne’ebe hela iha mota ninin, liu-liu atu hare kostume iha aldeia laran konaba lixu ne’ebe fo impaktu ba inundasaun.

Presidente ne’e hatutan tan ita hare foin dadauk iha 4 abril 2022 dala barak akontese iha aldeia ne’e entaun hamosu risku ba ita nia komunidade sira, entaun tinan ida ne’e INCT hetan fiar ho parseiru sira hodi halo peskiza konaba ida ne’e. Iha peskiza ida ne’e ita involve ita nia doutorametu nain rua ne’ebe espesialista iha área saúde no espesialista iha area urbanizasaun atu deskobre konaba tanba sa mak akontese inundasaun nomos prevensaun seda maka halo, entaun iha ne’e INCT halo akordu ho peskizador nain rua Dra. Hendriketa da Silva, hosi Universidade Nasionál Timor-Lorosa’e (UNTL) no Dra. Aderita T. dos Santos, hosi Dili Intitute of Technology (DIT). Peskiza ne’e ita hahu hosi fulan Janeiru 2023 to’o Jullu 2023.

Peskizadora Dra. Hendriketa da Silva nia hatete ohin ita halo iha Aldeia Moris Foun no Aldeia Fomentu I ein relasaun ho peskiza ne’ebe maka INCT ho SEANNET halo ho objetivu maka oinsa ita atu bele hare ba iha atetude koñesimentu konaba populsasaun sira ne’ebe maka hela fatin besik iha mota ninin, ne’ebe maka kada tinan sempre kona inundasaun no sai vitima entaun ida ne’e maka ohin loron ita mai hasoru sira hodi halo diskusaun ho sira saida mak sira nia hakarak saida maka sira senti durante tempu inundasaun nia laran no ohin ita rona ona katak dala barak tanba obrigasaun sira hanesan mai eskola no servisu buka moris maka obriga sira tenki hela iha fatin refere maski sira hatene hela, ne’e fo impaktu makas ba sira nia moris, maibe tenki hela duni iha nee tanba laiha desizasaun seluk atu sira bele muda fatin, tanba kuaze sira mai husi munisipiu. entaun ohin ita mai hodi halo diskusaun ho sira konaba sira nia koñesimentu nosira nia atetude tanba seda maka inundasaun ne’e mosu no afeita barak ba sira.

Peskiza ne’e partisipa masimu husi joventude sira, xefe aldeia moris foun, xefe aldeia fomentu I, ekipa tekniku INCT no Estudante UNTL, UNPAZ no DIT.