INCT HALO MONITORIZASAUN BA PESKIZA SIENTÍFIKA HUSI DR. KRISPIN REGO FERNANDES IHA MOTA BE’E BUI, UATULARI
Viqueque, 10 Jullu 2025, Diretora Nasional Teknolojia Inovasaun, Sra. Jacinta dos Santos Guterres hamutuk ho ekipa halo monitorizasaun ba projetu peskiza husi Investigador Prinsipal Dr. Krispin Rego Fernandes ho nia membru sira konaba “Testing of Various Synthetic Unit Hydrographs for Hydrological Modeling of Timor-Leste Whatershed” iha Mota Bebui, Sub-Distritu Uatulari, Munisipiu Viqueque.
Diretora Nasional Teknolojia Inovasaun, Sra. Jacinta dos Santos Guterres hateten katak partisipasaun INCT nian iha Mota Be’e Bui, Sub-Distritu Uatulari, Munisipiu Viqueque hodi observa direita peskiza husi Dr. Krispin Rego Fernandes ho nia ekipa sira hodi halo estudu relasiona ho be’e. Vizita iha kampo ne’e hodi rekolla dadus nesesáriu sira hanesan dadus udan be’en no dadus débitu be’e iha mota laran hosi automatic water level sensor no dadus udan be’en hosi estasaun udan be’en iha area refere.
Dadus hirak ne’e sei utiliza hodi avalia métodu Idrograma Unitáriu Sintétiku (Synthetic Unit Hydrograph) ne’ebé aplikável ba kondisaun basia idrografia iha Timor-Leste. Peskizadór halo tuir métodu peskiza ne’ebé mak defini iha proposta peskiza nian, inklui utilizasaun dadus jeo-espasiál hodi halo karakterizasaun ba basia. Utilizasaun Sistema Informasaun Jeográfika (GIS-sigla Inglés) tulun tebes estimasaun ba karaterístika basia idrografia nian ho diak no lalais.
Ho modelu (UH) ne’ebé sei define husi peskiza ida ne’e, sei tulun tebes kalkulasaun própriu ba kuantidadu débitu be’e. Estimasaun ho nível konfiansa ne’ebé as (high reliability) sei tulun dezeñu infraestrutura sira relasionada ho be’e ho diak hanesan barrajen, kanál irigasaun nian, drenajen, no ponte sira. Dezeñu ne’ebé diak sei assegura kualidade, kustu, sustentabilidade no reziliente ba mudansa klimátika ne’ebé akontese husi tempu ba tempu.
Peskiza ne’e hetan partisipa maximu husi membru peskizador sira no akompaña direita husi Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratégika (MPIE).